De Boeddhistische Unie Nederland (BUN) is de koepelorganisatie voor de aangesloten organisaties. De BUN is een belangrijk orgaan, waar niet-aangeslotenen echter weinig van horen. ‘Een te nadrukkelijke zichtbaarheid is niet nodig; het gaat om de leden’, aldus voorzitter Michael Ritman.
De BUN werd in 1990 opgericht en werd zeven jaar geleden door de overheid erkend als de vertegenwoordiger van het boeddhisme. De BUN vertegenwoordigt ook de meeste boeddhistische organisaties (46) in Nederland. Net zoals dat voor alle levensbeschouwelijke stromingen zo is, de overheid erkent ook een instantie voor het katholieke geloof of het hindoeïsme. De BUN zorgt voor verbinding tussen haar leden. En volgens Ritman voor een stabiele basis.
Die stabiliteit was volgens Ritman nodig, nadat het jaren onrustig was geweest.
‘Mijn voorganger André Kalden heeft met een nieuw bestuur de rust hersteld. Er kwam weer aandacht voor de leden. In dat rustige bad ben ik neergestreken.’
Twee keer per jaar ontmoeten de aangesloten boeddhistische organisaties elkaar.
Een te nadrukkelijke naar de maatschappij gerichte zichtbaarheid van de BUN is volgens Ritman niet nodig. ‘Wij zijn zichtbaar via onze website. En door onze activiteiten. We hebben initiatieven ontplooid als de Boeddhistische Omroep Stichting (BOS) en de boeddhistische geestelijke verzorging (BGV) in gevangenissen. Maar we zijn vooral faciliterend voor de aangesloten leden. Alle activiteiten die aan ons gelieerd zijn, maar ook alle onafhankelijke activiteiten die wij ondersteunen staan op onze website.’
Waar bestaat dat faciliteren uit?
‘De BUN richt zich op vraagstukken die voor de aangesloten leden van gezamenlijk belang zijn of in een maatschappelijke behoefte voorzien. Daarbij kan worden gedacht aan het opzetten van beleid rond thema’s als ‘macht en misbruik in het boeddhisme’, het initiëren van boeddhistisch vormend onderwijs, deelname aan interreligieuze dialoog, boeddhistische geestelijke verzorging, het instellen van een overkoepelende vertrouwenspersoon, het ontwikkelen van ethisch beleid en ga zo maar door. Maar ook bijvoorbeeld door het onderhouden van onze website.’
Hebben de aangesloten organisaties deze koepel nodig als de BUN een ‘ingekapselde’ organisatie is en nauwelijks contact heeft met de gewone buitenwereld?
‘De BUN heeft wel degelijk contact met de ‘gewone buitenwereld’ en acteert daar waar dit vanuit de rol en verantwoordelijkheid nodig en wenselijk is, zoals ook blijkt uit de beantwoording van de voorgaande vraag. Over het algemeen zijn de aangesloten organisaties tevreden over de rol van de BUN.’
Hoe brengt de BUN het bestaan van die website onder de aandacht van het grote publiek, leken ook, en instanties?
‘In communiqués en/of aankondigingen van activiteiten van de BUN wordt verwezen naar de website van de BUN. Deze website is een aantal jaar geleden geheel vernieuwd, en we hebben er veel positieve reacties op gekregen. Ook brengen onze leden hun activiteiten via de agenda op onze website onder de aandacht van belangstellenden. Dit werkt eigenlijk heel goed en we zijn er heel tevreden over. Elk lid heeft op de website een eigen pagina met informatie over dat lid. We merken dat de website goed bezocht wordt, vooral ook door mensen die op zoek zijn naar informatie over het boeddhisme. Eerlijk gezegd zijn dat heel verschillende personen met heel verschillende vragen. Om maar wat te noemen: het kan om leerlingen van middelbare scholen gaan die een profielwerkstuk willen schrijven of hulpverleners die op zoek zijn naar een boeddhistisch leraar voor hun patiënt. Onze leden hebben contact met hun omgeving op de wijze waarop zij daarvoor kiezen. Immers, iemand die graag wil beginnen met mediteren, een lezing wil bijwonen of een sesshin wil volgen, meldt zich bij een sangha en niet bij de BUN, dat is enkel de overkoepelende organisatie.’
Heeft de BUN na de erkenning door de minister als koepel ook contacten met die overheid? Vraagt de overheid advies aan de BUN over bijvoorbeeld religieuze kwesties?
‘De BUN onderhoudt goede contacten met de overheid, met name het ministerie van erediensten, dat onder het ministerie van Justitie en Veiligheid valt. Dit dateert al uit de tijd van minister Hirsch Ballin. De vorige minister, Van der Steur, heeft in 2016 de BUN bezocht om zich uitgebreid te laten informeren over onze activiteiten. De BUN is in overleg met de koepelorganisaties van de Islam en het Hindoeïsme, om samen als ‘nieuwkomers’ (d.w.z. nieuwe religies in Nederland) te onderzoeken of er tot een regulier overleg gekomen kan worden met het ministerie, zoals dit voor Christendom en Jodendom al jaren het geval is. ‘
Is de BUN een aanspreekpunt voor media?
‘De BUN is een aanspreekpunt voor de media daar waar de rol en verantwoordelijkheid van de BUN hierom vragen. Wij proberen binnen redelijke grenzen van wat mogelijk is altijd te reageren op verzoeken om informatie.’
Kan elke boeddhistische organisatie lid worden van de BUN? Is het lidmaatschap wel eens geweigerd en waarom?
‘In het huishoudelijk reglement van de BUN staat beschreven aan welke eisen een boeddhistische groepering moet voldoen. En ja, om die reden komt niet iedereen die zich aanmeldt per definitie in aanmerking voor het lidmaatschap. Een van de belangrijkste voorwaarden is dat het om een langer bestaande boeddhistische groepering gaat die als belangrijkste doelstelling en activiteit heeft om beoefening of bestudering van boeddhadharma aan te bieden. Sinds vorig jaar is hier de verplichting bijgekomen om een eigen ethische code te ontwikkelen en te publiceren. Een andere voorwaarde is dat de groepering respectvol en tolerant is ten opzichte van de verscheidenheid aan boeddhistische tradities en groeperingen in Nederland. Om die reden is het in het verleden inderdaad eenmalig voorgekomen dat een aanvraag is afgewezen.’
De BOS stopte als kleine levensbeschouwelijke 2.4.2 omroep in ons publieke omroepbestel met uitzenden van radio en tv op 1 1 2016. En vond onderdak wat tv betreft bij de christelijke omroep KRO-NCRV. Jaarlijks zenden de boeddhisten onder de naam De boeddhistische blik 28 uur boeddhistische items uit.
Wat vindt u van de kwaliteit van die uitzendingen? Heeft u als BUN contact met Laetitia Schoofs, de coördinator van de boeddhistische producties binnen de KRO-NCRV over uit te zenden of te maken programma’s? Of met de KRO-NCRV?
‘KRO-NCRV heeft ons als levensbeschouwelijke omroep van harte welkom geheten. Wij zijn echt in een warm bad terecht gekomen en Laetitia Schoofs voelt zich bijzonder ondersteund. Qua programma’s en toonzetting is de lijn gewoon doorgezet en worden er nog steeds heel herkenbare boeddhistische programma’s getoond. Een hoogtepunt voor ons was de samenwerking met KRO-NCRV om een programma over de Dalai Lama te maken, in samenwerking met Adriaan van Dis en zijn team. Dit heeft veel positieve reacties opgeleverd.’
De BOS-radio, meer dan de tv een sterke en actuele pijler over en voor het boeddhisme, met elke week een uitzending over achtergrond en actualiteit, verdween helemaal uit de ether en is nooit meer teruggekomen.
Wat vindt u daar van? Worden er pogingen in het werk gesteld om een boeddhistische radio weer in te voeren? Mogelijk via podcast?
‘De BOS-radio is niet meer en dat betreuren wij. Er werden echt heel goede programma’s gemaakt, maar er was geen budget meer voor beschikbaar. Gelukkig is een van de websites van de BOS, www.bodhitv.nl, wel door vrijwilligers voortgezet. Op deze geheel vernieuwde multimediawebsite worden veel actuele thema’s behandeld en wordt nog steeds een groot publiek getrokken.’
Hoe gaat het inhoudelijk met de BGV, de boeddhistische geestelijke verzorging in justitiele inrichtingen, bent u daar tevreden over. Heeft de BUN als zogenoemde zendende instantie en vertegenwoordiger van boeddhistisch Nederland inhoudelijk nog bemoeienis met de BGV Vorig jaar leek de belangstelling van gedetineerden voor de boeddhistische geestelijke verzorging iets te verminderen. Met consequenties voor het aantal FTE’s en de aandacht voor het boeddhisme in de justitiële inrichtingen. Baart u dat zorgen?
‘Ik ben zeer tevreden. Er is vorig jaar een nieuw hoofd BGV aangesteld. Nelleke van Zessen. Zij heeft de zaken goed onder controle. Er is na de hertelling vorig jaar gekeken naar het aantal FTE’s. Maar er is ook gekeken naar een minimale bezetting die nodig is om landelijk dekkend te opereren. Daar zijn met Justitie goede afspraken over gemaakt, zodat de continuïteit gewaarborgd is. Bovendien zijn we bezig met de aanstelling van de eerste BGV’er bij Defensie. Het aantal FTE’s groeit dus weer. De BGV viert in 2021 een eerste jubileum (10 jaar na indiensttreding bij overheid). Dan zullen ook inhoudelijke ontwikkelingen en resultaten worden gepresenteerd.’
De BUN treedt bijna nooit als Nederlandse boeddhistische koepel ongevraagd naar buiten over welke kwestie ook. Dat is in de tijd bij de oprichting 30 jaar geleden zo afgesproken, stelt u. De hele wereld om de boeddhistische gemeenschap is veranderd, het water is ons bijna letterlijk tot de lippen gestegen, het boeddhisme heeft daar antwoorden op zoals juiste spraak, juist handelen en zo meer, geen dieren en mensen doden, juist levensonderhoud, zorg voor natuur en milieu. Zelfs de Dalai Lama, de spirituele leider van het Tibetaans boeddhisme, spreekt zich uit over het milieu en bemoeit zich met politieke kwesties, mensenrechten in en door landen.
Wordt het geen tijd voor de BUN om het passieve zwijgen te doorbreken? Dat is toch in het belang van het boeddhisme in Nederland, mogelijk van de maatschappij? De BUN heeft als koepel zoveel kwaliteit, deskundigheid in huis, dat nu staat te verstoffen?
‘Zoals eerder aangegeven heeft de BUN wel degelijk een actieve rol. Dit zowel door het versterken van de contacten met de overheid rond religieuze en levensbeschouwelijke thema’s maar ook rond maatschappelijke onderwerpen als het opzetten van beleid rond integriteit en thema’s als ‘macht en misbruik in het boeddhisme’, het initiëren van boeddhistisch vormend onderwijs, deelname aan interreligieuze dialoog, boeddhistische geestelijke verzorging, het instellen van een overkoepelende vertrouwenspersoon, het ontwikkelen van ethisch beleid, en ga zo maar door. De BUN denkt na over een communicatiestrategie om de eigen activiteiten beter voor het voetlicht te brengen. Dit kan inderdaad worden versterkt. Vrijwilligers die ons hierin willen ondersteunen zijn van harte welkom.’
Hoe kijkt u als huidige BUN-voorzitter en als bestuurslid van de EBU naar de presentatie van het boeddhisme in de (Nederlandse en Europese) samenleving? Waar staat u voor waar het de openbaarheid van de EBU betreft, staat die haaks op uw BUN-beleid om zich niet actief als koepel in de samenleving te manifesteren? Doet de EBU wel wat de BUN nalaat?
‘Nogmaals, de BUN neemt wel degelijk initiatief, ook op lastige vraagstukken. Denk daarbij o.a. aan een thema als ‘macht en misbruik in het boeddhisme’ waarvoor onlangs een studieweekend werd georganiseerd in samenwerking met de VU. En dit is nog maar een eerste stap in dit traject. Dergelijk vraagstukken worden eveneens in de EBU besproken en daar beleidsmatig verder gebracht. Zie ook ons manifest uit 2018: ‘Why a code of conduct is indispensable in Buddhist Communities’, dat door de EBU is overgenomen. Daar waar het ons in Nederland aan mensen en middelen ontbreekt om een actief communicatiebeleid te voeren betreffende actuele maatschappelijke thema’s, kunnen we in Europees verband samenwerken met andere Nationale Unies, bijvoorbeeld die van Engeland, Frankrijk, België en Italië, om gezamenlijke statements uit te brengen. In het laatste statement, van 24 april 2019, werd het geweld door boeddhisten tegen moslims in Myanmar veroordeeld.
Het voorlaatste statement van de EBU, van 6 oktober 2018, ging niet geheel toevallig over misbruik. Ik heb hier zelf aan meegeschreven.
Via de EBU brengen wij ook regelmatig inhoudelijk advies uit aan de Raad van Europa in Straatsburg. Bijvoorbeeld over de rol van de interreligieuze dialoog, integratievraagstukken en kunstmatige intelligentie.’
In 2012 is een zogenoemde Dharma Adviesraad (DAR) opgericht. Die in kwesties advies uitbrengt aan de BUN. Hoe staat het daar mee? Is de raad nog actief?
‘De DAR is inderdaad nog steeds actief en draagt bij aan het oplossen en beantwoorden van complexe vraagstukken die ook de aangesloten leden aangaan. Een goed voorbeeld is de informatieve tekst die de DAR in 2018 heeft opgesteld over ‘de rol van leraar en leerling in het boeddhisme’. Het mooie is dat bij bestudering van traditionele teksten volkomen helder is dat het belang van de leerling, het recht op zelfbeschikking en de eigen integriteit altijd voorop staan. Deze tekst staat integraal op onze website en is bedoeld voor zowel onze achterban, als voor belangstellenden.’
Ritman werd een kleine zes jaar geleden voor het voorzitterschap gevraagd. De BUN had dringend een voorzitter nodig. De keuze om ‘ja’ te zeggen, was snel gemaakt. ‘Het boeddhisme heeft me veel gebracht. Ik wilde iets terug doen.’ Het voorzitterschap ziet Ritman ook als een verrijking. ‘Inspirerend om te zien hoe anderen met het boeddhisme bezig zijn. En voor de toekomst van het boeddhisme in Nederland hoop ik op meer ontmoetingen tussen boeddhisten uit Oost en West.
Maar ik denk niet dat ik het langer dan acht jaar blijf doen. Het gaat om de leden, die moeten het samen oppakken. Een bestuur en een voorzitter kunnen het proces ondersteunen. Maar uiteindelijk gaat het niet om mij voorzitter. Het gaat om continuïteit en betrokkenheid. En daar hoort bij dat anderen het stokje op een gegeven moment overnemen.’
Helderheid
Het boeddhisme speelt – vanzelfsprekend – een grote rol in het leven van Ritman.
‘In 2004 ging ik me bij toeval verdiepen in het boeddhisme. Ik las boeken van de Dalai Lama en heb toen samen met mijn vrouw een boeddhistische introductiecursus bij Rigpa gevolgd. Ik voelde me meteen thuis. Boeddhisme spreekt me aan. Het is niet zweverig en er zit zoveel logica in. Het heeft mij geleerd op een bepaalde manier naar dingen te kijken. Helderheid te krijgen. Zodat je dingen gaat begrijpen.’ Toch ziet Ritman zich – met ruim 15 jaar ervaring – nog als een nieuwkomer. ‘Zeker als ik me vergelijk met anderen, die soms al 40 jaar bezig zijn.’
Toch is vaak mediteren niet aan Ritman besteed. ‘Daar heb ik niet altijd tijd voor. Maar ik doe het wel een paar keer per week. Het maakt je geest vrij. Het boeddhisme is eigenlijk voor iedereen toegankelijk.’
Voor de tekst van het volledige interview zie: boeddhistischdagblad.nl