Hoe zou de Boeddha reageren op een terroristische aanslag?

In zijn onderricht vinden we het antwoord:

“Hij beledigde me, hij sloeg me, hij beroofde me!”
Leef met deze gedachte en leef in haat.
“Hij beledigde me, hij sloeg me, hij beroofde me!”
Geef deze gedachte op en leef in liefde.
In deze wereld is haat nog nooit door haat verdreven;
alleen liefde dooft haat.
Dit is een eeuwige wet.
(Dhammapada 3-5)

Elk conflict, ook geweld, is een gebeurtenis die veroorzaakt wordt door verlangen en gehechtheid. Daarom zal iedere poging een conflict met geweld te beëindigen, hoe nobel het doel ook is, nooit echt kunnen slagen. Wat we wel in de hand hebben is hoe we reageren op een conflict. Wanneer we aangevallen worden is het een natuurlijke reactie om terug te slaan, maar de Boeddha spoort ons aan verder te kijken. Als we een aanslag vergelden met geweld, delen we niet alleen in het negatieve karma van anderen, maar wakkeren we het vuur nog verder aan, waardoor uiteindelijk iedereen gevaar loopt, ook wijzelf. We hoeven maar te kijken naar de duizenden Amerikaanse slachtoffers – en de één miljoen slachtoffers die in Afghanistan en Irak gevallen zijn – in de ‘oorlog tegen terreur’ die gevoerd is sinds 9/11. Osama bin Laden en Sadam Hoessein hebben met hun leven betaald, maar bij moslims is de haat tegen het Westen alleen maar toegenomen. Voor wraak wordt een verschrikkelijke prijs betaald.

De vraag is: wat kunnen we van dit verleden leren? Oftewel: geven we toe aan onze emoties en vallen we de mensen aan die achter het geweld in Parijs zitten?

De Boeddha raadt ons aan het antwoord niet te zoeken in bloedvergieten, maar in mededogen. Door de eeuwen heen zijn er wijze leraren geweest die deze wijsheid onder woorden hebben gebracht: Jezus, Gandhi, Martin Luther King Jr., de Dalai Lama en vele anderen, in vele culturen. Deze leiders hebben nooit zwakte gepredikt, maar altijd liefde. En zij hebben vijanden overwonnen die misschien wel groter waren dan zeg maar terroristen van eigen bodem, of buitenlandse terroristen van Al Qaeda en ISIS.

De romeinse dichter Vergilius schreef: “Liefde overwint alles.” Misschien geloof je dat liefde niet geschikt is om bepaalde dingen te overwinnen, maar liefde is zeer geschikt om haat te overwinnen. Geweld, vergelding – reacties waartoe op het moment door veel mensen wordt opgeroepen, voeden alleen maar de enorme energie die in haat belichaamd wordt.

Liefde aan de andere kant absorbeert juist de energie van haat en geeft die een andere richting. Haat kan niet buiten zichzelf reiken. Haat ontleedt zijn kracht aan ineenkrimping. Liefde leeft ervoor buiten zichzelf te reiken, en ontleedt haar kracht aan wat ze omvat. Liefde is dus in staat haat te omvatten, op te laten gaan in iets dat groter is. Heel langzaam wordt haat zo verslagen, als een zoutkorrel die oplost in het zoete water van een vijver.

De boeddhistische monnik en filosoof Chandrakirti schreef: “We hebben geen respect voor mensen die alles wat ze bezitten opofferen voor drank en dergelijke. Ik vraag me af waarom we respect hebben voor mensen die zichzelf opofferen in een oorlog.” Is je leven op het spel zetten in een oorlog nu echt iets anders dan je leven op het spel zetten voor een verslaving? In beide gevallen kiezen we voor iets anders dan liefde, status, gezondheid, of het leven zelf. Dat is een kostbare vergissing.

Daar kun je tegenin brengen (en terroristen zouden het met je eens zijn) dat oorlog een hoger doel kan dienen, iets dat groter is dan jijzelf. Maar de Boeddha zou zowel het middel als het resultaat van oorlog ter discussie stellen. Wat heeft de ‘oorlog tegen terreur’ ons gebracht? We hebben vrede gezocht en oorlog gevonden; we hebben veiligheid gezocht en gevaar gevonden; we hebben zekerheid gezocht en twijfel gevonden.

Het wordt tijd dat we ons afvragen: “Welk hoger doel is niet beter te bereiken door liefde dan door haat?” De wereld moet veranderd worden, maar niet door geweld. De wereld heeft behoefte aan infrastructuur: ziekenhuizen, landbouw, scholen. We zijn allemaal getuige geweest van het geweld. Maar we zullen ook onder ogen moeten zien dat de mensen die lijden onder dit geweld geen terreur mogen ontketenen tegen de daders. Er is altijd een andere oplossing dan geweld.

Direct na 9/11, zou de Boeddha tot eenheid hebben opgeroepen. Hij zou alle landen, alle religies hebben opgeroepen zich te verenigen tegen geweld, of dat nu afkomstig is van terroristen, of gericht tegen terroristen. Het is nog niet te laat. De Boeddha doet vandaag een klemmend beroep op ons. Als de Boeddha al om ons bloed vraagt, dan is het om bloed te geven, niet om het te vergieten.

Is dat geen gigantische onderneming? Natuurlijk. We zijn maar mensen, zoals de Boeddha wist – hij was zelf ook een mens. Maar haat koesteren omdat anderen ons pijn gedaan hebben is als vergif innemen en dan hopen dat anderen zullen sterven.

Of we nu wel of niet tot vergeving in staat zijn, wraak moeten we in ieder geval opgeven, anders worden we een gevangene van onze eigen kwaadheid, en van de vicieuze cirkel die tot terrorisme leidt. Wat voor 9/11 gold, geldt nu nog steeds. We moeten de dorst van onze haat lessen in de wateren van liefde. Het zal langzaam gaan, maar het zal zoet smaken.

Franz Metcalf and BJ Gallagher zijn de auteurs van dit artikel. Samen schreven ze: “Being Buddha at Work: 108 Ancients Truths on Change, Stress, Money, and Success” (Berrett-Koehler).

Dit artikel verscheen eerder op: http://www.huffingtonpost.com/bj-gallagher/what-would-buddha-do-abou_b_8563990.html

Vertaald door: Michael Ritman